آب سیاه (گلوکوم)

آب سیاه (گلوکوم)

یکی از عرصه های علمی که بشر توانست در تاریخ معاصر و به خصوص پس از انقلاب صنعتی پیشرفت ها و جهش های بسیار چشمگیری را تجربه کند، مربوط است به روش های درمانی در شاخه چشم پزشکی. با وجود آنکه علم چشم پزشکی به صورت روز افزون شاهد ورود تکنولوژی های جدید و روش های درمانی متعدد و کارساز است، اما همچنان برخی از بیماری ها و عارضه ها هستند که چشم پزشکی نتوانسته است پاسخ قطعی برای آن ها پیدا کند. یکی از همین عارضه ها که اتفاقاً از شیوع و گسترش فراوانی میان ملل جهان برخوردار است عارضه آب سیاه چشم است. آمارها نشان می دهد که امروزه بیش از ۵ میلیون نفر در جهان بینایی خود را بر اثر ابتلا به آب سیاه از دست داده اند و در ایران نیز بیش از ۸۰۰ هزار نفر به این بیماری مبتلا هستند اما از وجود آن در چشمان خود اطلاعی ندارند. بنابراین باید از عارضه آب سیاه چشم به مرگ خاموش و تاریک تدریجی چشم آن اشاره کرد. به همین دلیل لزوم وجود یک راهنمای جامع و صفر تا صدی وجود دارد تا به کامل ترین صورت ممکن به بررسی سرفصل های مربوط به آب سیاه چشم بپردازد. در ادامه نگاهی دقیق خواهیم داشت به چیستی، انواع، روش های کند کردن پیشروی بیماری آب سیاه چشم و نحوه پیشگیری از آن. آنچه در این مقاله می خوانیم.

آب سیاه چشم چیست؟

آب سیاه از بیماری های چشمی است که به عصب بینایی آسیب می رساند و با تهدید آن سلامتی بینایی را به خطر می اندازد. این آسیب اغلب به دلیل فشار بالای غیر طبیعی در چشم شما ایجاد می شود. آب سیاه چشم یکی از علل اصلی نابینایی در افراد بالای 60 سال است. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد اما در افراد مسن شایع تر است. بسیاری از اشکال این بیماری هیچ علامت هشدار دهنده ای ندارند. این اثر به قدری تدریجی است که ممکن است تا زمانی که وضعیت در مرحله پیشرفته نباشد، متوجه تغییری در بینایی نشوید. از آنجایی که از دست دادن بینایی به دلیل آب سیاه قابل بهبود نیست، انجام معاینات چشمی منظم که شامل اندازه گیری فشار چشم شما باشد، مهم است تا بتوان در مراحل اولیه این عارضه را تشخیص داد و به طور مناسب آن را درمان کرد. خبر خوب این است که اگر عارضه آب سیاه چشم به موقع تشخیص داده شود، از دست دادن بینایی می تواند کاهش یابد یا از آن جلوگیری شود. البته اگر به این عارضه مبتلا هستید، عموماً تا پایان عمر به درمان نیاز خواهید داشت.

علت آب سیاه چشم چیست و چگونه بوجود می آید؟

همانگونه که اشاره شد عارضه آب سیاه نتیجه آسیب به عصب بینایی است. همانطور که این عصب به تدریج خراب می شود، نقاط کور در میدان بینایی شما ایجاد می شود. به دلایلی که پزشکان به طور کامل درک نمی کنند، این آسیب عصبی معمولاً به افزایش فشار در چشم مربوط می شود. افزایش فشار چشم به دلیل تجمع مایع (زلالیه) است که در داخل چشم شما جریان دارد. این مایع داخلی معمولاً از طریق بافتی به نام شبکه ترابکولار در زاویه ای که عنبیه و قرنیه به هم می رسند، تخلیه می شود. هنگامی که مایع بیش از حد تولید می شود یا سیستم زهکشی و تخلیه به درستی کار نمی کند، مایع نمی تواند با سرعت طبیعی خود خارج شود و فشار چشم افزایش می یابد. گفتنی است که تاکنون در برخی افراد، دانشمندان ژن های مربوط به فشار چشم بالا و آسیب عصب بینایی را شناسایی کرده اند.

آب سیاه چشم چه علائمی دارد؟

علامت ها و نشانه های آب سیاه بسته به نوع و درجه بیماری شما مختلف است. در ادامه مهم ترین علائم آب سیاه چشم عبارتند از :

آب سیاه با زاویه دید باز

• نقاط کور تکه تکه در دید جانبی (محیطی) یا مرکزی، اغلب در هر دو چشم
• دید تونلی در مراحل پیشرفته
آب سیاه حاد زاویه بسته
• سردرد شدید
• چشم درد
• تهوع و استفراغ
• تاری دید
• هاله های اطراف چراغ ها
• قرمزی چشم
گفتنی است که اگر این عارضه درمان نشود در نهایت باعث کوری می شود. حتی با درمان، حدود 15 درصد از افراد مبتلا به گلوکوم در طی 20 سال حداقل از یک چشم نابینا می شوند.

راه های جلوگیری از آب سیاه چشم

مجموعه ای اقدامات خود مراقبتی می تواند به شما کمک کند آب سیاه را در مراحل اولیه تشخیص دهید، که در جلوگیری از کاهش بینایی یا کند کردن پیشرفت آن مهم است.

• به طور منظم معاینات چشم را انجام دهید

معاینات جامع چشم به طور منظم می تواند به تشخیص آب سیاه در مراحل اولیه آن، به صورت قابل توجهی کمک کند. به عنوان یک قاعده کلی، اگر زیر 40 سال دارید، هر 5 تا 10 سال یک بار یک معاینه جامع چشم انجام دهید. اگر 40 تا 54 سال دارید، هر دو تا چهار سال یکبار، اگر 55 تا 64 سال سن دارید، هر یک سال تا سه سال یکبار، و اگر شما بالای 65 سال سن دارید، هر یک سال تا دو سال یکبار. اگر مشخص شد در معرض خطر ابتلا به آب سیاه هستید، به غربالگری مکرر نیاز خواهید داشت بنابراین از چشم پزشک خود بخواهید تا برنامه غربالگری مناسب را برای شما توصیه کند.

• از تاریخچه سلامت چشم در خانواده خود آگاه باشید

آب سیاه معمولا به صورت ژنی در خانواده ها دیده می شود. پس اگر در معرض خطر بیشتر هستید، ممکن است همچون مورد قبل به غربالگری مکرر نیاز داشته باشید.

• ورزش کنید

ورزش منظم و سبک ممکن است به کاهش فشار چشم و پیشگیری از آب سیاه کمک کند. توصیه می شود که حتما با پزشک خود در مورد برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید.

• قطره های چشمی تجویز شده را به طور منظم مصرف کنید

قطره های چشمی آب سیاه می توانند به میزان قابل توجهی خطر پیشرفت فشار بالای چشم به آب سیاه را کاهش دهند. برای موثر واقع شدن، قطره های چشمی تجویز شده توسط پزشک باید به طور منظم استفاده شود، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید.

• محافظ چشم بپوشید

آسیب های جدی چشم می تواند منجر به آب سیاه شود. هنگام استفاده از ابزارهای برقی یا انجام ورزش های با سرعت بالا در زمین های سرپوشیده از محافظ چشم استفاده کنید.

آب سیاه چشم چه خطرات و عوارضی دارد؟

از آنجایی که اشکال مزمن آب سیاه می تواند بینایی را قبل از آشکار شدن هر گونه علامت یا نشانه ای از بین ببرد، باید از خطرات و عوارض زیر آگاه باشید:

• داشتن فشار داخلی چشم بالا (فشار داخل چشمی)
• سن بالای 60 سال
• وجود آب سیاه در سابقه خانوادگی
• داشتن برخی شرایط پزشکی مانند دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا و کم خونی سلول داسی شکل
• داشتن قرنیه هایی که در مرکز نازک هستند
• به شدت نزدیک بین یا دور بین بودن
• داشتن آسیب چشم یا انواع خاصی از جراحی چشم
• مصرف داروهای کورتونی به ویژه قطره های چشمی به مدت طولانی

آیا آب سیاه چشم قابل درمان است؟

آسیب ناشی از آب سیاه قابل برگشت نیست. اما مراجعات منظم به چشم پزشک می تواند تا حدود زیادی به کاهش یا جلوگیری از نابینایی تدریجی کمک کند. به خصوص اگر بیماری را در مراحل اولیه آن تشخیص دهید. آب سیاه با کاهش فشار چشم (فشار داخل چشم) درمان می شود. بسته به موقعیت شما، گزینه های شما ممکن است شامل قطره های چشمی، داروهای خوراکی، لیزر درمانی، جراحی یا ترکیبی از هر یک از این موارد باشد.

آب سیاه چشم چگونه درمان می شود؟

حال با توجه به آنچه در قسمت قبل گذشت، نوبت به بررسی روش های درمان آب سیاه چشم با ذکر جزئیات می رسد. در ادامه مهم ترین روش‌های درمانی عبارتند از :

• قطره چشم

درمان آب سیاه اغلب با تجویز قطره چشمی شروع می شود. قطره های چشمی می توانند با بهبود نحوه تخلیه مایع از چشم یا با کاهش میزان مایعی که چشم شما تولید می کند، به کاهش فشار چشم کمک کنند. بسته به اینکه فشار چشم شما چقدر باید پایین باشد، ممکن است نیاز به تجویز بیش از یک قطره چشمی زیر باشد. داروهای تجویزی قطره چشم عبارتند از:

• پروستاگلاندین ها

این دسته از قطره های چشمی خروج مایع زلالیه را در چشم شما افزایش می دهند و در نتیجه فشار چشم شما را کاهش می دهند. داروهای این دسته عبارتند از تراووپروست، تافلوپروست، بیماتوپروست. عوارض جانبی احتمالی مصرف پروستاگلاندین ها شامل قرمزی و سوزش خفیف چشم، تیره شدن عنبیه، تیره شدن رنگدانه مژه یا پوست پلک و تاری دید است. این دسته از داروها برای مصرف یک بار در روز تجویز می شوند.

• مسدود کننده های بتا

این طبقه بندی از قطره های چشمی تولید مایع را در چشم شما کاهش می دهند و در نتیجه فشار داخل چشم را کاهش می دهند. به عنوان مثال می توان به تیمولول و بتاکسولول اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی مسدود کننده های بتا شامل مشکل در تنفس، کند شدن ضربان قلب، کاهش فشار خون، ناتوانی جنسی و خستگی است. بسته به توصیه چشم پزشک شما می توان این دسته از قطره های چشمی را برای یک یا دو بار در روز مصرف کرد.

• آگونیست های آلفا آدرنرژیک

این دسته از قطره های چشمی باعث کاهش تولید زلالیه و افزایش خروج مایع در چشم شما می شود. به عنوان مثال می توان به آپراکلونیدین و بریمونیدین اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی مصرف آگونیست های آلفا آدرنرژیک شامل ضربان قلب نامنظم، فشار خون بالا، خستگی، قرمزی، خارش یا تورم چشم ها و خشکی دهان است. این دسته از داروها معمولاً برای دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان برای استفاده سه بار در روز تجویز کرد.

• مهارکننده های کربنیک انیدر

همچنین مصرف این قطره های چشمی باعث کاهش تولید مایع در چشم شما می شوند. به عنوان مثال می توان به دورزولامید و برینزولامید اشاره کرد. عوارض جانبی احتمالی ناشی از مصرف نیز عبارتند از وجود طعم فلزی در دهان، تکرر ادرار و گزگز در انگشتان دست و پا. این دسته از داروها معمولاً برای دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان برای استفاده سه بار در روز تجویز کرد.

• مهارکننده رو کیناز

این قطره چشمی با سرکوب آنزیم های روکیناز که مسئول افزایش مایعات هستند، فشار چشم را کاهش می دهد. این دارو به صورت نتارسودیل (روپرسا) در دسترس است و برای مصرف یک بار در روز تجویز می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی چشم، ناراحتی چشم و تشکیل رسوبات روی قرنیه است.

• عوامل میوتیک یا کولینرژیک

این قطره چشمی خروج مایع از چشم شما را افزایش می دهد. عوارض جانبی شامل سردرد، چشم درد، مردمک های کوچکتر، تاری یا تاری دید احتمالی و نزدیک بینی است. این گروه از قطره های چشمی معمولاً تا چهار بار در روز مصرف آن ها توصیه می شوند. به دلیل عوارض جانبی احتمالی و نیاز به استفاده مکرر روزانه، این داروها دیگر اغلب تجویز نمی شوند.

از آنجایی که تعدادی از قطره های چشمی در جریان خون شما جذب می شود، ممکن است عوارض جانبی غیر مرتبط با چشمان خود را تجربه کنید. برای به حداقل رساندن این جذب، پس از ریختن قطره، چشمان خود را به مدت یک تا دو دقیقه ببندید. همچنین می توانید گوشه چشمان نزدیک بین را به آرامی فشار دهید تا مجرای اشک را به مدت یک یا دو دقیقه ببندید. قطره های استفاده نشده را از پلک خود پاک کنید. همچنین اگر چندین قطره برای شما تجویز شده است یا نیاز به استفاده از اشک مصنوعی دارید، آن ها را به گونه ای فاصله دهید که حداقل پنج دقیقه بین انواع قطره ها منتظر بمانید.

• داروهای خوراکی

اگر قطره های چشمی به تنهایی فشار چشم شما را به سطح مورد نظر کاهش ندهند، پزشک ممکن است یک داروی خوراکی نیز تجویز کند که معمولاً یک مهارکننده کربنیک انیدراز است. عوارض جانبی احتمالی شامل تکرر ادرار، سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه است.

نحوه عمل آب سیاه چشم

علاوه بر روش های درمانی فوق که در قسمت قبل بررسی شد می ‌توان در صورتی که هیچ یک از روش‌ های درمانی نتوانست پاسخگوی بیماران مبتلا به آب سیاه باشد، لاجرم باید چشمان خود را به تیغ جراحی سپرد. هم اکنون از روش های جراحی متفاوتی برای درمان و کاهش اثرات مربوط به آب سیاه چشم استفاده می شود. که هر یک روش های انجام خاص خود را دارد. تکنیک های زیر برای بهبود تخلیه مایع در چشم و در نتیجه کاهش فشار در نظر گرفته شده است:

• لیزر درمانی

ترابکولوپلاستی با لیزر یک گزینه در صورت ابتلا به گلوکوم با زاویه باز است که در مطب دکتر و چشم پزشک معالج شما انجام می شود. پزشک شما از یک پرتو لیزر کوچک برای باز کردن کانال های مسدود شده در شبکه ترابکولار استفاده می کند. ممکن است چند هفته زمان بگذرد تا اثر کامل این روش درمانی در چشمان آشکار شود.

• جراحی فیلترینگ

با یک روش جراحی به نام ترابکولکتومی، جراح شما یک سوراخ در سفیدی چشم (صلبیه) ایجاد می کند و بخشی از شبکه ترابکولار را برمی دارد.

• استفاده از لوله های تخلیه

در این روش، جراح چشم شما یک لوله شانت کوچک را در چشم شما قرار می دهد تا مایع اضافی را تخلیه کند تا فشار چشم شما کاهش یابد.

• جراحی گلوکوم کم تهاجمی (MIGS).

پزشک شما ممکن است روش MIGS را برای کاهش فشار چشم شما پیشنهاد دهد. این روش‌ها معمولاً به مراقبت‌های فوری بعد از عمل کمتری نیاز دارند و خطر کمتری نسبت به ترابکولکتومی یا نصب لوله تخلیه دارند. آنها در جراحی درمان آب مروارید نیز قرار می گیرند. تکنیک های متعددی برای انجام MIGS در جهان چشم پزشکی در دسترس است و پزشک شما در مورد اینکه کدام روش ممکن است برای شما مناسب باشد، مشورت لازم را ارائه خواهد کرد.

پس از انجام عمل، باید برای معاینات بعدی به پزشک مراجعه کنید. و اگر فشار چشم شما شروع به افزایش کرد یا تغییرات دیگری در چشم شما رخ داد، ممکن است در نهایت نیاز به انجام اقدامات اضافی داشته باشید.

عمل آب سیاه چشم چقدر طول می کشد؟

با توجه به روش‌ های جراحی متعددی که برای درمان آب سیاه وجود دارد کاملا بدیهی است که هر عمل بنا به مقتضیات خود برای مدت زمان مشخصی بیمار را در اتاق عمل نگه دارد. برای مثال مدت زمان انجام عمل جراحی با استفاده از روش های تخلیه یا شانت معمولاً 1 تا 2 ساعت طول می کشد که در بیمارستان انجام می شود. در این عمل، جراح یک لوله کوچک یا شانت را روی قسمت سفید چشم شما قرار می دهد. این لوله به تخلیه مایع اضافی از چشم شما کمک می کند و فشار چشم شما را کاهش می دهد. معمولاً در طول این جراحی بیدار خواهید بود اما داروهای بی‌حس کننده دریافت خواهید کرد که به شما در داشتن آرامش کمک می‌ کنند. معمولاً می توانید همان روز به خانه بروید، اما به کسی نیاز دارید که شما را به خانه برساند. سایر روش های درمانی نیز بنا به فراخور خود همانگونه که اشاره شد مدت زمان های متعددی را به خود اختصاص می‌دهند که رابطه نزدیکی نیز با نوع ابتلا به آب سیاه و مدت زمان درگیری چشم با این بیماری نیز دارند. بنابراین تنها مرجعی که می تواند با کمترین ضریب خطا و در زمان انجام عمل آب سیاه چشم را مشخص کند مشورت با چشم پزشک است.

جمع بندی نهایی

در پایان خاطر نشان می شود که انجام هزینه عمل آب سیاه چشم بستگی به سبک جراحی انتخاب شده دارد و طبیعتا هرچه جراحی عمیق تر، گسترده تر و ظریف تر باشد قیمت نیز به همان نسبت افزایش می یابد. همچنین باید توصیه های پزشکی را به صورت جدی پیش از انجام هرگونه عمل جراحی رعایت کرد تا در حین عمل هیچ مانعی میان چشم و جراح وجود نداشته باشد. همچنین توصیه می شود که در ابتدا روش های درمانی غیر از عمل های جراحی نام برده در دستور کار قرار بگیرد و در صورتی که نتایج لازم حاصل نشد، به عنوان آخرین راه چاره چشم ها به تیغ جراحی سپرده شوند.

کلینک چشم پزشکی نیکان یکی از بهترین کلینیک های چشم پزشکی در تهران می باشد. لذا برای دریافت خدمات درمانی چشم کافیست با ما تماس بگیرید.